رعنا از تصنیف‌های فولکوریک گیلکی است که در سرتاسر گیلان خوانده و اجرا می‌گردد. خاستگاه این ترانه در شرق گیلان از سیاهکل تا اشکور می‌باشد. رعنا دختری خوش چهره و زیباروی بود و عشاق زیادی داشت. مضمون اصلی ترانه گفتگوی سرچوپانی با محبوب خود رعناست که البته به بهانه آن مسائل اجتماعی و سیاسی عصر هم در ترانه مطرح میشود.
تاریخچه شعر رعنا
زمان سرودن تصنیف با توجه به اشاراتی که در آن انجام گرفته، به نظر می‌رسد مربوط به اواخر دوره قاجار یعنی حدود سال‌های ۱۲۹۵ تا ۱۳۰۰ خورشیدی باشد، داستان رعنا به سال های قیام میرزا کوچک خان جنگلی بر می گردد دوره‌ای که هرج و مرج بر کشور حاکم بود، فئودال‌ها و مالکین بر جان و مال مردم مسلط بودند، بیگانگان در امور کشور دخالت می‌کردند و حتی دستور می‌راندند، دزدان و سرکشان به حقوق مردم تجاوز نموده و شرایط سختی بر جامعه حاکم بوده است. ترانه رعنا محصول چنین دورانی است.
نام پدر رعنا حسن خانه سری اهل خانه سر اشکور علیا و شوهرش نوروز اهل کشایه اشکور بود، ولی شخص دیگری به نام سرگالش هادی سورچانی و به روایتی شخص سومی به نام کُردآقاجان عاشق رعنا شدند که موجب پیدایش اشعار و ترانه‌های سوزناک عاشقانه محلی فراوان در این زمینه گردید.
البته به نظر می‌رسد که ارتباط عاشقانه ما بین آقاجان و رعنا مقرون به صحت نبوده، بلکه رفاقت کُردآقاجان و هادی سورچانی با هم چنین تفکری را برای بعضی ایجاد کرده بود، سرانجام کار این دو تن (هادی و کُردآقاجان) به جایی کشید، که با مردم درگیر و کشته شدند. آنگاه رعنا و نوروز با هم عروسی کرده و تشکیل زندگی دادند، ثمره این ازدواج دختریست به نام صغری . آرامگاه رعنا در روستای کلایه در اشکور می‌باشد.
روایات دیگر
روایت است که رعنا توسط کرد آقا جان (از عیاران زمان خود) از روستایش دزدیده می شود اما بعد رعنا با او ازدواج می کند یک سال بعد کرد آقا جان در درگیری زخمی و سپس در اثر پرت شدن با اسبش به دره ای در جایی به نام كلرود [پلرود ] افتاده و کشته می شود و رعنا که خود را روسیاه می بیند از برگشتن به روستا احراز می کند این شعر توسط عاشق او سروده می شود. هر چند نمی توان صحت و سقم روایت یا جزییات را به قطعیت مشخص کرد اما از خود شعراطلاعاتی ازقبیل ازدواج رعنا با کرد آقاجان و سرودن شعر از زبان پسردایی او و همچنین عدم پذیرش رعنا در جامعه آنروز قابل استنباط است.
یک روایت دیگر از داستان رعنا :
رعنا دختری گیلک و بسیار زیبا بود که در شرق گیلان زندگی می کرد و کردآقاجان عاشقش میشه و با هم فرار میکنند. کردآقاجان عیار بود و از اربابان و ثروتمندان می دزدید و به فقرا کمک می کرد و اربابان هم همیشه دنبالش بودند تا دستگیرش کنند که البته با یاران زیادی که داشت این کار مشکل بود. تا اینکه بالاخره در درگیری ها کشته میشود.
شعر کامل رعنا
رعنا گونی مو دلیرم رعنای
اشکور باج بگیرم رعنای
رعنا تو که دونی مو گالشم رعنای
از گالشی جی دس نکشم رعنای
مختار خانکه سرگالشم رعنای
سالی صد من روغن کشم رعنای
جان من بگو مرگ من بگو رعنای
پارسال بیچاره تره چی ببو رعنای
رعنای می شِی رعنا، سیاه کیشمیشه رعنا
رعنا تی تومان گِله کِشه ،رعنا
تی غصه آخر مَره کوشه ،رعنا
دیل دَوَستی کُردآجانه،رعنا
حنا بَنَی تی دَستانه،رعنا
جان من بگو مرگ من بگو رعنای
پارسال بیچاره تره چی ببو رعنای
رعنای می شِی رعنا، سیاه کیشمیشه رعنا
آخه پارسال بوشوی امسال نِمَی ،رعنا
تی بوشو راه واش دَر بِمَی، رعنا
تی لِنگانِ خاش در بِمَی ،رعنا
جان من بگو مرگ من بگو رعنای
پارسال بیچاره تره چی ببو رعنای
رعنای می شِی رعنا، سیاه کیشمیشه رعنا
رای اسپیلی سر به جیرای رعنای
قزاق بمای دست به تیرای رعنای
بزا آقا جونه چیپیرای رعنای
کورد آق جونی ایمشو میرای رعنای
اونی هفتمه کی بگیرای رعنای
جان من بگو مرگ من بگو رعنای
پارسال بیچاره تره چی ببو رعنای
رعنای می شِی رعنا، سیاه کیشمیشه رعنا
رعنای بوشو تا لنگرود رعنای
خیاط بِدِی هیشکی نُدوت ،رعنای
خیاط وَچَی تَر کُت بُدوت ،رعنا
جان من بگو مرگ من بگو رعنای
پارسال بیچاره تره چی ببو رعنای
رعنای می شِی رعنا، سیاه کیشمیشه رعنا
ایمساله سال بارونای رعنای
نامرد چقد فراوونای رعنای
ایمساله ساله شیطونای رعنای
آدم کوشی چی آسونای رعنای
جان من بگو مرگ من بگو رعنای
پارسال بیچاره تره چی ببو رعنای
رعنای می شِی رعنا، سیاه کیشمیشه رعنا
گلونده رو اوخون درای رعنای
کوراب زرمخ اوخان درای رعنای
جنگل هنی شیرون درای رعنای
مرداکونه ژیبیر درای رعنای
جان من بگو مرگ من بگو رعنای
پارسال بیچاره تره چی ببو رعنای
رعنای می شِی رعنای
سیاه کیشمیشه رعنا
ترجمه قسمتی از شعر رعنا:
رعنا تی تومان گَله کشه رعنا
تی غوصه آخر مَرَ کُشه رعنا
دیل دوسی کردآجانه رعنا
حنا بنی تی دستانه رعنا
آی رو سیا رعنا جان برگرد بیا رعنا
رعنای میشه رعنا سیاکیش میشه رعنا
(آخه) پارسال بشو امسال نومی رعنا
تی بشورا واش دربومی رعنا
تی لنگان خاش دربومی رعنا
آی رو سیا رعنا جان برگرد بیا رعنا
رعنای میشه رعنا سیاچیش میشه رعنا
امسال سال چائیه رعنا
رعنای تی پرمه دائیه رعنا
جان من بوگو مرگ من بوگو رعنا
رعنای گل رعنا گل سمبله رعنا
رعنا بوشو تا لنگرود رعنا
خیاط بدی هیچ کی نوگود رعنا
خیاط وچی ته ره کت بودود رعنا
آی رو سیا رعنا جان برگرد بیا رعنا
رعنای میشه رعنا سیاچیش میشه رعنا
ترجمه فارسی
رعنای من، دامن بلندت روی زمین کشیده میشه، رعنا
از غصه دوریت دق می کنم، رعنا
چرا که دل به کرد آقا جان بستی رعنا
بخاطرش دستانت را حنا گرفته‌ای رعنا
آی روسیا رعنا جان برگرد بیا رعنا
رعنا مال منه رعنا، مثل کشمش سیاه شیرینه رعنا
پارسال رفتی امسال هنوز برنگشتی رعنا
راهی که رفتی چر از علف هرز شده رعنا
شاید استخوان پایت در اومده رعنا
آی روسیا رعنا جان برگرد بیا رعنا
رعنا مال منه رعنا، مثل کشمش سیاه شیرینه رعنا
امسال سال پر خیر چائیه است رعنا
رعنا پدر تو دایی من است (تو دختردایی من هستی)
جان من بگو مرگ من بگو رعنا
رعنا رفتی تا لنگرود رعنا
پارچه ای از جنس ماهوت خریدی رعنا
رفتی پیش خیاط برات کت دوخت
آی روسیا رعنا جان برگرد بیا رعنا
رعنا مال منه رعنا، مثل کشمش سیاه شیرینه رعنا
منابع:
http://esmaeil-eshkevarkia.blogfa.com/post/151
کتاب یادبود های انقلاب جنگل
سلام و خداقوت
سالها وایه ما سوال بود این خانوم کیه ،مرسی از اطلاعات عالی
درود
ممنون از توجه شما.
خیلی جالب بود اون عکس خانوم اگر واقعا عکس رعنا باشه زیباست
چقدر جالب من که خودم گیلانی ام نمی دونستم همچین داستانی داشته رعنا
واای یه قسمتش شبیه رابین هود بوود :))
خیلی جالب بود نمیدونستم چنین داستانی پشت این شعربوده!