طاق بستان،شکارگاه ایران کهن را بیشتر بشناسید

طاق‌بستان مجموعه‌ای از سنگ‌نگاره‌ها و سنگ‌نبشته‌های دورهٔ ساسانی است که در شمال غربی شهر کرمانشاه در غرب ایران واقع شده است.

طاق بستان در قرن سوم میلادی ساخته شده است و ارزش هنری و تاریخی زیادی دارد. چند صحنه تاریخی از جمله تاج‌گذاری خسرو پرویز، تاج‌گذاری اردشیر دوم، تاج گذاری شاهپور دوم و سوم و همچنین چند سنگ‌نوشته (کتیبه) به خط پهلوی کتیبه‌ای در آن کنده‌کاری شده است. وجود کوه و چشمه در این مکان، آن را به گردشگاهی روح‌فزا تبدیل نموده که از زمان‌های دیرین تا به امروز مورد توجه بوده است.

کرمانشاه و استان کرمانشاه یکی از مقاصد گردشگری کشور به دلیل آب و هوایی مطبوع، مناظر زیبای طبیعی و از همه مهم‌تر حضور مهم‌ترین آثار باستانی در نظر گرفت. آثاری که که طبق آمار ارائه شده توسط کارشناسان و باستان‌شناسان به تعدادی بیش از ۴۰۰۰ اثر خواهد رسید. سرزمینی کهن که با مشاهده‌ی هر یک از این بناها و عمارات تاریخی، لمس غروری از جنس هویت، اصالت و تمدن غنیِ یک ایرانی را برای بازدیدکنندگان و گردشگران، ممکن می‌سازد.

تاریخچه کامل طاق بستان کرمانشاه

طاق‌ بستان در گویش کرمانشاهی (کردی کرمانشاهی)، به تاق وه سان، تلفظ می‌شود. در واقع تاق به معنای طاق و وه به معنای از و سان به معنای سنگ است. نظرات متعددی در مورد تاریخچه‌ی این مجموعه‌ی باشکوه تاریخی وجود دارد که هر کدام در نوع خود جالب و شنیدنی است.

در کتاب مسعودی اشاره  شده، حجاری‌های صورت گرفته در طاق‌بستان را یکی از شگفت‌انگیزترین آثار تاریخ معرفی کرده و بر این باور است که این منطقه از کشور، حدود ۱۳ قرن پیش، به عنوان باغ‌‌های پادشاهان ساسانی استفاده می‌شد. آرتور کریستن سن نیز، مجموعه‌ی طاق‌بستان را زیارتگاه آناهیتا برشمرده و معتقد است که اولین پادشاهان ساسانی، تا نرسی (نوه‌ی یزدگرد سوم و از پادشاهان ساسانی) تصاویر خود را در صخره‌ها و سنگ‌های عظیم اطراف مجموعه‌ی تخت جمشید، حکاکی کرده‌اند.

برخی از باستان‌شناسان و مورخان، قدمت این مجموعه را‌ که متشکل از چندین سنگ‌نوشته (کتبیه‌های سنگی) است، به دوران حکومت پادشاهان ساسانی که به قرن سوم میلاد باز می‌گردد، تخمین زده‌اند. این آثار شگرف ایران، به لحاظ هنری و تاریخی از اهمیت فراوانی نزد تاریخ‌نویسان و باستان‌‌شناسان برخوردارند که می‌توان شکوه و عظمت آن را در هنر به کار رفته توسط مردان ایران کهن مشاهده کرد. طاق‌بستان از چندین رخداد تاریخی رونمایی می‌کند که می‌توان به تاج‌گذاری خسروپرویز، تاج‌گذاری اردشیر دوم (این سنگ‌نوشته، در سال‌های ۳۷۹ تا ۳۸۳ میلادی و در طاق کوچک این مجموعه کار شده است)، تاج‌گذاری شاهپور دوم، تاج‌گذاری شاهپور سوم و تعدادی کتبیه‌ی سنگی که به خط پهلوی کتیبه‌ای منقوش است، اشاره کرد. به طور کلی مجموعه‌ی طاق‌بستان به سه بخش اصلی طاق بزرگ، طاق کوچک و نقش برجسته‌ی تاج‌گذاری اردشیر دوم تقسیم‌بندی شده است. به نظر می‌رسد پادشاهان ساسانی پیرامون مجموعه‌ی تاریخی تخت جمشید را اولین مکان انتخابی برای تراشیدن تندیس‌های دوران حکومت خود، در نظر گرفته‌اند. ولی پس از پادشاهی اردشیردوم (یازدهمین پادشاه ساسانیان در سال‌های ۳۷۹ تا ۳۸۳)، به دستور وی و بعد از رسیدن به پادشاهی، طاق بستان از میان سایر مناطق ایران برگزیده شده و این محل را بهترین مکان برای ایجاد سنگ‌نوشته‌های سلطنت خود، برشمرد. شاید بتوان مهم‌ترین دلیل این امر را موقعیت جغرافیایی آن که در بین راه جاده‌ی ابریشم (شاهراه مهم بازرگانی در قاره‌ی آسیا که غرب، شرق و جنوب آسیا را به یکدیگر و شرق قاره‌ی اروپا را به شمال قاره‌ی آفریقا پیوند داده است) قرار گرفته و از طبیعت بکر و زیبایی برخوردار است، بیان کرد. چشمه‌ای زیبا و چشم‌نواز در این منطقه به چشم می‌خورد که از آبی گوارا و مطبوع برخوردار بوده و زیبایی دوچندانی به محیط اطراف خود بخشیده است.

مجموعه‌ی باشکوه طاق‌بستان استان کرمانشاه، در تاریخ ۱۵ دی ماه سال ۱۳۱۰ با شماره‌ی ۱۷۲ به ثبت ملی رسیده است.

معماری طاق بستان

 مجموعه‌ی تاریخی طاق‌بستان کرمانشاه، از سه بخش اصلی و مهم تشکیل شده است که به نام‌های نقش برجسته‌ی تاج‌گذاری اردشیر دوم (۳۸۰- ۳۸۳ میلادی)، طاق بزرگ (معروف به ایوان بزرگ که مربوط به زمان پادشاهی خسروپرویز و در سال‌های ۵۹۰-۶۲۸ میلادی است) و طاق کوچک (معروف به ایوان کوچک و مربوط به تصویر برجسته‌ی شاپور سوم در سال های (۳۸۰-۳۸۳)، شهرت دارند که می‌توان آن‌ها را به عنوان دقیق‌ترین و در عین حال زیباترین آثار سنگی برجای‌مانده از حکومت پادشاهان ساسانی در نظر گرفت. در واقع معماری صورت گرفته در این مجموعه، بسیار زیبا و شگفت‌انگیز است که ارزش تاریخی آن، با مشاهده‌ی ذوق هنری استادکاران سنگ‌تراش آن دوران، به خوبی احساس می‌شود. در طاق‌بستان به نقاشی و موسیقی، همچون اثری هنری و ارزشمند با حک شدن تصاویر نوازندگان در دوران ساسانی، ارج نهاده شده است.

 می‌توان کتیبه‌ی سنگی طاق‌بستان را که به شکارگاه پادشاهان ایرانی شهرت دارد، اولین سنگ‌نگاره‌ی جهان معرفی کرد که به درستی قواعد و اصول نقاشی را در خود جای داده است. تصویر خسروپرویز سوار بر شبدیز (اسب سیاه‌رنگ خسرو پرویز)، به گونه‌ای در این سنگ‌نوشته حکاکی شده است که گویی تابلوی نقاشی زیبا و ستودنی را مشاهده می‌کنید. طبق اظهارات برخی از کارشناسان آثار تاریخی و باستان‌شناسان، هنرمند حکاک تصویر فرد سوار، لباسی را برای او در نظر گرفته که با نخ‌های طلایی و به شکل هندسی لوزی بافته شده است. در واقع می‌توان اینگونه بیان کرد که وی به شیوه‌ای کاملا استادانه لباس آن سوار را تزئین کرده است. همچنین می‌توان به صحنه‌ی شکار گراز شاه اشاره کرد که در آن قسمت، شاه از لباسی استفاده کرده که پارچه‌ی آن به تصویر سیمرغ در نشانه‌های مدور، به زیبایی تزئین شده است. در تصاویر پاروزن‌ها نیز می‌توان نقوشی نمایشی را مشاهده کرد.

همانگونه که قبلا اشاره شد، طاق‌بستان متشکل از دو طاق به هم پیوسته و از جنس سنگ خام خاکستری رنگ است که در کوه حفر شده‌اند. در واقع از مزایا و خصوصیات بارز این سنگ‌ها می‌توان به عدم رشد گیاهان و علف‌های هرز درآن، اشاره کرد.

خصوصیات دو طاق حکاکی شده

جالب است بدانید که هنرمندی استادکاران سنگ‌تراش در زیباسازی این مجموعه‌ی عظیم تاریخی بسیار جالب به نظر می‌رسد و تزئینات به کار رفته در ساخت آن‌، تحسین‌برانگیز است. هر دو طاق موجود در این اثر باستانی، از ذوق و سلیقه‌ی هنرمندان ایران کهن، بهره‌ها برده‌اند در طاق کوچک‌ تزئینات کمتری نسبت به طاق بزرگ‌ به کار رفته است.

این در حالی است که باستان‌شناسان، اهمیت طاق کوچک‌ را بیشتر از دیگری دانسته و آن را ارزشمندتر معرفی کردند. چرا که این بخش از مجموعه‌ی تاریخی، بهره‌مند از دو کتبیه‌ی سنگی منقوش به خط پهلوی است که در طرفین آن قرار گرفته است. در انتهای غار نیز می‌توان تصویر برجسته‌ی دو فرد را مشاهده کرد.

طاق بزرگ‌ از تصاویر حک‌شده‌ی ظریفی برخوردار است که از چند بخش تشکیل شده‌اند. این حجاری‌ها از ابعادی به پهنای ۵/۷ متر، ارتفاعی بالغ بر ۹ متر و عمقی حدود ۵/۶ متر برخوردار است. در جدار پشت این طاق دو تصویر برجسته که مربوط به صحنه‌های شکار است، مشاهده می‌شود. صحنه‌ی شکار گوزن و گراز که هرکدام از خصوصیات و ویژگی‌های قابل توجهی برخوردارند.

شرح تصویر حکاکی شکار گوزن

صحنه‌ی مربوط به شکار گوزن، درون قابی به ابعاد ۹۰.۳ متر عرض و ۸۰.۵ متر طول تشکیل شده است. می‌توان تصاویر فیل‌بانانی را که در سه ردیف قرار گرفته‌ و گوزن‌ها را بوسیله‌ی دروازه‌ای که در قسمت راست حصار قرار گرفته است، به درون شکارگاه هدایت می‌کنند، مشاهده کرد. در واقع این گوزن‌ها در پی چندین گوزن دست‌آموز که با روبانی به گردن قابل تشخیص بوده، متواری هستند. تصاویر شاه نیز سوار بر اسب خویش، درون شکارگاه و در سه بخش ارائه شده است. وی شمشیری مرصع‌گونه را به کمر خود آویزان کرده و کمانی را بر گردن خود قرار داده است. پشت او زنی را مشاهده خواهید کرد که چتری بر فراز سر پادشاه قرار داده است. همچنین سه ردیف از زنان را پشت سر شاه حکاکی کرده‌اند که هر کدام به حالاتی متفاوت نمایش داده شده‌اند. در دو ردیف نخست، زن‌ها به حالت احترام ایستاده و ردیف سوم نیز زنانی که در حال نواختن آلات موسیقی هستند، به تصویر کشیده شده‌اند. تصاویر افرادی که در حال رام کردن گوزن‌ها حکاکی شده است، به صورت ایستاده و در حال نواختن چنگ و دست زدن نمایش داده شده‌اند. در بخش بعدی صحنه‌ی شکار گراز، می‌توان شاه را در حال شکار دید. وی سوار بر اسبی است که چهار نعل در حال تعقیب گوزن‌ها می‌تازد. در بخش انتهایی این تصویر نیز شاه را کمان به گردن که نشان‌دهنده‌ی اتمام شکار است، مشاهده خواهید کرد. در قسمت چپ حصار، چهره‌ی چند شتر سوار را که گوزن‌های شکارشده را حمل می‌کنند، حکاکی کرده‌اند.

شرح تصویر حکاکی صحنه‌ی شکارگراز

طبق برآورد کارشناسان معماری و باستان‌شناسان، به نظر می‌رسد که سازندگان این اثر تاریخی، صحنه‌ی شکار گراز را نیز داخل قابی به عرض ۱۳.۴ متر و طول ۷۰.۵ متر، حجاری کرده‌اند. در بخش چپ آن، ۱۲ فیل که در ۵ ردیف عمودی قرار گرفته‌اند، حضور دارند که تصویر دو سوار روی هر یک از آن‌ها، نقش بسته است. به نظر می‌رسد که فیل‌بانان، مشغول بیرون کشیدن گرازها از پناهگاه باتلاقی به درون نیزارها هستند. برفراز صحنه‌ی شکار گراز، قایق پارویی مشاهده می‌شود که پنج نفر درون آن‌ها در حال دست زدن حکاکی شده‌اند. تصویر ۲ پاروزن را نیز می‌توانید درون قایق مشاهده کنید.

 شاه داخل قایقی که در اطراف آن، نوازندگان زن حضور دارند، درست در مرکز صحنه‌ی شکار، به چشم می‌خورد. او با تیر و کمان خود، به سمت دو گرازی که به سمت او در حال گریز هستند، تیراندازی می‌کند. داخل قایق پادشاه نیز تصویر ۴ شخص دیگر نیز وجود دارد که به نظر می‌رسد نفرات اول و آخر، پاروزن‌ها، نفر دوم خدمتکار شاه و چهارمین نفر نوازنده‌ی چنگ است. در پشت قایق پادشاه، قایق دیگری به تصویر کشیده‌ شده که حامل ۴ نوازنده‌ی زن است. به نظر می‌رسد آن‌ها در حال نواختن چنگ هستند. در قسمت راست صحنه، انتهای شکار گراز به نمایش گذاشته شده است.

استادکاران، تصویر شاه را در حالت ایستاده و داخل قایق به گونه‌ای که کمان خود را به نشانه‌ی پایان شکار در دست چپ خویش گرفته است، حکاکی کرده‌اند. در این صحنه، در کمر وی شمشیری وجود نداشته و در اطراف سر او نیز هاله‌هایی از نور مشاهده می‌شود. در پشت قایق پادشاه نیز می‌توان قایق دیگری را یافت که درون آن، چندین نوازنده‌ی زن، در حال نواختن هستند. در بخش پایانی تصویر نیز تصویر ۵ فیل‌سوار که در حال جمع کردن اجساد گرازهای کشته شده بوسیله‌ی خرطوم‌ فیل‌ها هستند، وجود دارد. هیبت خدمه نیز در حالیکه ضربه‌ی نهایی را بوسیله‌ی گرزهای خود به شکارها وارد می‌کنند، منقوش شده است. درون قاب نیز در بخش بالایی، گرازهایی را که شکار شده‌اند روی فیل‌ها حکاکی کرده و در پایان هنرمندان سنگ‌تراش و استادکاران خوش‌ذوق ایران کهن، در قسمت پائین تصویر، نقش گرازهایی را که روی زمین قرار داده شده‌ و خدمه در حال بریدن و قطعه قطعه کردن اعضای بدن آن‌ها هستند، به تصویر کشیده‌اند.

در انتهای طاق نیز می‌توان تصویر سواری را مشاهده کرد که سلاحی جنگی در دست دارد. در قسمت بالای جدار پشتی غار، صحنه‌ی تاجگذاری شاه حک شده است. همچنین در بخش فوقانی ورودی طاق و در گوشه‌ی آن، دو نقش برجسته‌ی دیگر که به نظر می‌رسد تصاویر خدای پیروزی است، با شباهت‌ بسیار به سنگ‌تراشی‌های یونان به چشم می‌خورد.

شرح تصویر حکاکی درخت زندگی

در بخش ورودی طاق، سنگ‌نگاره‌هایی زیبا که منقوش به تصاویر فرشته‌های بالدار، درخت زندگی، بخشی از صحنه‌های شکار پرندگان و گراز، صید ماهی‌های مرداب، چهره‌های حک شده‌ی حیواناتی همچون فیل، اسب و همچنین نقش‌هایی از قایق‌های مختلف به چشم می‌خورد، جملگی نشان‌دهنده‌ی جلسات شادی و بزم پادشاهان ساسانی، دولتمردان و مردم آن دوران خواهند بود که به خوبی توسط ذوق و سلیقه‌ی استادکاران ایرانی، به هنر و اثری شگفت‌انگیز تبدیل شده است.

در طاق بزرگ این مجموعه‌ی تاریخی، صحنه‌ی زدوده شدن قلب و روح پادشاه از کینه و نفرت و قدم‌گذاشتن وی در مسیری نیکو و اقدام به مهرورزی نشان داده می‌شود که متاسفانه این گونه آداب و آئین تحسین‌برانگیز ایرانیان، مورد توجه کارشناسان و ایران‌شناسان غربی قرار نگرفته‌ است.

سنگ‌تراشان هنرمند ایرانی، پیکان‌هایی را از روی سر میترا به تمامی جهت‌ها حکاکی کرده‌اند. تمامی این پیکان‌ها نمایش‌دهنده‌ی تلالو نور است و مقصد آن‌ها، جسم و روح پادشاه خواهد بود. ، که توسط آن، آیین سعادت، کامیابی و زاد و ولد را اجرا می‌کند. همچنین در طاق بزرگ، ۳ تندیس بر جای مانده است که فروهر در سمت راست، آناهیتا (فرشته‌ یا الهه‌ی آب که نمادی از خرمی، سرسبزی و زندگی است)، در سمت چپ و پادشاه در میان این دو قرار گرفته است.

 باستان‌شناسان، صحنه‌ی تاج‌گذاری اردشیر دوم را نیز همانند این حجاری، می‌پندارند. جالب است بدانید که تصاویر الهه‌ی آب آناهیتا، در بسیاری از نقش‌برجسته‌ها و کتیبه‌های سنگی دوران پادشاهی ایران کهن به ویژه خسروپرویز، بسیار دیده می‌شود چرا که این پادشاه ایرانی، علاقه‌ی بسیاری به آناهیتا داشته و به دستور وی، تصاویر و نقوش فراوانی از او حک شده است.

تمامی تصاویر و نقوش حک شده روی کتیبه‌ها و سنگ‌های موجود در مجموعه‌ی طاق‌بستان، با ظرافت، دقت و استادی هنرمندان به گونه‌ای ساخته شده است که می‌توان جزئی‌ترین نکات را نیز در آن‌ها مشاهده کرد.

سازندگان طاق کوچک مجموعه‌ی طاق‌بستان، این بخش را به صورت فضایی به شکل مستطیل با ارتفاعی حدود ۳۰.۵ متر، عرض ۹۶.۵ متر و عمق ۸۰.۳۰ متر در نظر گرفته‌اند. در طرفین بخش ورودی آن، می‌توان دو جرز به صورت چهارگوش که از ارتفاعی بالغ بر ۳۷.۲ متر و پهنایی حدود ۹ سانتیمتر برخوردار است، مشاهده کرد. بر فراز این جرزها، اتاقی برخوردار از قوسی نیم‌دایره‌ای شکل که به اندازه‌ی ۱۰سانتیمتر از سطح درونی جرزها عقب‌تر قرار گرفته‌ است، وجود دارد. بخش دیوار انتهایی، این طاق را به دو بخش تقسیم‌بندی کرده است. قسمت فوقانی، یکی از این بخش‌ها را تشکیل می‌دهد که از طاقچه‌ای به عمق ۳۰ سانتیمتر و ارتفاعی حدود ۲.۹۳ متر تشکیل شده است.

در طاق کوچک نیز تصاویر و نقش‌هایی از چهر‌ه‌های پادشاهانی همچون شاهپور دوم و شاهپور سوم حجاری شده است که در نوع خود جالب و قابل توجه خواهد بود. در واقع تصاویر شاهپور دوم و سوم، دو تندیس موجود در طاق کوچک را تشکیل می‌دهد. باستان‌شناسان و کارشناسان معماری تصاویری را از این دو پادشاه بازسازی کرده‌اند که در میان نگاره و طاق بزرگ قرار گرفته است. این تصاویر از دو نقش بر فراز دیواره‌ طاق و دو کتیبه برخوردار است. کتیبه‌های ذکر شده با خط پهلوی منقوش بوده که حکایت تصاویر را برای بینندگان بازگو می‌کند.

طبق نوشته‌هایی که در کنار تصاویر پیکره‌های موجود در این بخش حک شده است، می‌توان هویت اصلی آن‌ها را کشف کرد. کتیبه‌ای که متعلق به شاهپور دوم است، از ۹ خط برخوردار بوده که باستان‌شناسان آن‌ را اینگونه ترجمه کرده‌اند: این پیکری از بغ مزدا پرست. خدایگان شاپور، شاهنشاه ایران و انیران که چهر از یزدان دارد. فرزند بغ مزدا پرست، خدایگان هرمز، شاهنشاه ایران و انیران که چهر از ایزدان دارد، نوه‌ی خدایگان نرسه شاه شاهان.

در سنگ‌نوشته‌ی متعلق به شاهپور سوم نیز ۱۳ سطر وجود دارد که معنای آن‌ها چنین است: این پیکری است از بغ مزدا پرست، خدایگان شاپور، شاهنشاه ایران و انیران که چهر از یزدان دارد، فرزند بغ مزدا پرست خدایگان شاپور، شاهنشاه ایران و انیران که چهر از ایزدان دارد، نوه‌ی خدایگان هرمز و شاهنشاه

در قرن ۱۹ ، کتیبه‌ای نقش برجسته، توسط محمدعلی میرزا در زمان حکومت قاجار، در مجموعه‌ی طاق بستان کرمانشاه، صورت گرفته است که تاسف زیادی را در بردارد. این دستکاری‌های انجام شده، صدمات و آسیب بسیاری را به این مجموعه‌ی عظیم و شگفت‌انگیز ایران کهن وارد ساخته که نشان‌دهنده‌ی تصاویر پادشاهی جاه‌طلب و خودپسند قاجار است که تنها به دلیل برجای‌ماندن یاد و خاطرات خود، این عمل نادرست را انجام داده است. در واقع ناهماهنگی و بی‌ارزش بودن تصویر مجسمه‌ی محمدعلی میرزا (پسر فتحعلی شاه قاجار)، به گونه‌ای است که ناصرالدین شاه در سفرنامه‌ای که از خود به یادگار گذاشته است، چنین می‌نویسد:

بالای این صفحه آغاغنی، خواجه پاشی محمدعلی میرزای مرحوم که از طوالش گیلان بوده، زحمت کشیدن صورت مرحوم شاهزاه را نشسته و حشمت الدوله پسرش و پسر کوچکتر را داده است حجاری نموده. خود آغاغنی را هم با هیات مکروه ایستاده در جلوی شاهزاده نقش کرده‌اند. طوری به او بیفتاده که واقعا مهوع است و طاق را ضایع کرده است و بسکه بد حجاری شده روی اشکال را رنگ آمیزی کرده‌اند. الحق مایه‌ی تضییع طاق شده است.

 طبق نقل قول‌ها، به نظر می‌رسد که فرشی متشکل از جواهر کف طاق بستان پهن بوده که متاسفانه در زمان حمله‌‌ی اعراب به ایران، بین فرماندگان عرب به عنوان غنیمت جنگی تقسیم‌بندی شده است. تجاوز و حمله به این مجموعه‌ی شگفت‌انگیز تاریخی بارها و بارها صورت گرفته که آسیب‌های فراوانی را به آن وارد ساخته است. بویژه در مدت زمان حضور نیروهای استالین و انگلیسی، تخریب‌ها و خسارت‌های بسیاری را بر پیکره‌ی طاق‌بستان کرمانشاه وارد کرده‌اند که واقعا تاسف‌بار است. هرچند با وجود این همه آسیب، باز هم می‌توان شکوه، عظمت و زیبایی این اثر باستانی را بوضوح مشاهده کرد.

از دیگر قسمت‌های مجموعه‌ی طاق‌بستان می‌توان به تصاویر برجسته‌ی به سلطنت رسیدن و تاجگذاری اردشیر دوم (نهمین پادشاه حکومت ساسانی) اشاره کرد. در این تصویر، هیبت اردشیر دوم به صورت ایستاده در حالیکه دست چپ خود را روی قبضه‌ی شمشیر خود قرار داده و با دست راست حلقه روبان‌داری را از اهورا مزدا دریافت می‌کند، حکاکی شده است. چهره‌ی وی به شکل سه ربع و با بدنی به صورت تمام رخ و در وسط تصویر، مشاهده می‌شود. شاه مذکور از چشمانی درشت، ابروهایی برجسته و پرپشت، ریشی فر (مجعد) و موهایی پر و انبوه که تا شانه‌ها نیز ادامه داشته، برخوردار بوده است؛ و به خوبی می‌توان در این تصویر، آن‌ها را تشخیص داد. در این نقش‌برجسته می‌توان گوشواره‌ (تصویر گوشواره به صورت دایره شکل که گوی کوچکی به آن آویخته، حکاکی شده است)، گردنبند (این گردنبند از یک ردیف مروارید تشکیل شده است) و دستبندی را که اردشیر دوم مورد استفاده قرار داده، مشاهده کرد.

باستان‌شناسان و مورخان معتقدند که در رسوم و آئین ایرانیان دوران کهن، از ملزومات پادشاهی و سلطنت، داشتن شایستگی‌های ویژه‌ای است که به فر کیانی یا خصوصیات خدایی معروف است. در واقع با بهره‌مندی از این نیروی خدایی، پادشاه می‌تواند به نهایت روحانی و نفسانی دست یافته و از طرف خداوند یکتا، برای ارشاد، راهنمایی و هدایت مردم سرزمین خود انتخاب شود. در دین و مکتب زرتشتیان نیز هر فردی که مورد رضایت و پسند خداوند باشد، از این خصوصیت ویژه برخوردار است. حال آنکه این فرد پادشاه، عابد و زاهد یا دانشمندی عالم باشد. تصویر فروهر در این نقش‌برجسته به گونه‌ای حک شده است که تاجی کنگره‌دار روی سر خود داشته و حلقه‌ی فر ایزدی را به دستان شاه می‌سپارد. می‌توان شباهت زیادی بین لباس‌های فروهر و پادشاه در این تصاویر مشاهده کرد که شلواری چین‌دار بر تن کرده که بوسیله‌ی ریسمان یا بندی به مچ پای آن‌ها متصل است. همچنین این دو کمربند و دستبندی نیز به تن داشته که از دیگر شباهت‌های پوشش ظاهری آن‌ها به شمار می‌آید. میترا یا مهر عنوان پیامبر دوران باستان ایران است که تصویر وی در سمت چپ پادشاه، نقش بسته است. جالب است بدانید که به نظر می‌رسد حضرت مسیح (ع) از بسیاری جهات همچون تولد و دین و آیین خود به میترا مشابه است. در واقع می‌توان اینگونه بیان کرد که بسیاری از رسوم و آئین‌های موجود در دین مسیحیت، آئین‌های میتراییسم است.

 پیش‌تر نیز به تصویر اسب‌سواری زره‌پوش در طاق بستان کرمانشاه، اشاره شد. البته هویت این سواره که در پائین تصویر تاجگذاری خسروپرویز مشاهده می‌شود، مشخص نیست. اما احتمالات متفاوتی در مورد آن ذکر شده است. برخی باستان‌شناسان وی را یک رزم‌جو، برخی دیگر آن را متعلق به خسروپرویز و تعدادی نیز او را پیروز ساسانی می‌پندارند. به هرحال این سوار هر که هست، قطعا نشان‌دهنده‌ی فر و قدرت پادشاه و ایرانیان خواهد بود. حکاکان این اسب‌سوار، آن را با چهر‌ه‌ای به صورت سه ربعی و بدنی تمام رخ که  پشت اسبی قوی نشسته‌ است، نشان داده‌اند. این فرد کلاه‌خودی که تمام چهره‌اش را پوشانده و تنها چشمانش را نشان می‌دهد بر سر داشته و روی آن نیز تاجی قرار داده است. نواری متشکل از دو ردیف مروارید، روی پایه‌ی تاج را تزئین کرده که بوسیله‌ی پاپیونی پشت سر بسته شده است. بخش حاشیه‌ی بالای تاج نیز توسط شیارهای عمودی به طرز زیبایی تزئین شده است. بالای تاج، موهای سر سوارکار نیز به شکل پر و انبوه و بدون داشتن هیچگونه پوششی که با پاپیون و دو روبان بسته شده است، نشان داده می‌شود. پیراهنی که وی به تن دارد، بلند بوده که با استفاده از تصاویر مرغ و ارغن، تزئین و جلوه‌ای زیبا به خود گرفته است. زرهی متشکل از بافت زنجیر نیز روی پیراهن سوار دیده می‌شود که تا روی زانوی وی، پیشروی کرده است. کمربند بسته شده روی کمر با کمک طرح‌هایی به شکل دایره، تزئین شده و در بخش انتهایی آن، حمایلی بسته که توسط شکل‌های هندسی به صورت لوزی و دایره تزئین شده است. این سوار، تیردانی را به حمایل مذکور متصل کرده که نشان از رزمی بودن وی دارد. نیزه‌ی بلندی که در دست وی دیده می‌شود و همچنین سپر دایره‌ای شکل که احتمالا برای دفاع مورد استفاده قرار می‌گرفته است، از دیگر اشیا حکاکی شده در صحنه‌ی این سوارکار به شمار می‌آید. روی صورت، سینه‌ و کپل اسب نیز منگوله‌هایی به عنوان تزئین قرار داده شده است. روی منگلوله‌های کپل، می‌توان تصویر انسانی با سه سر را مشاهده کرد. همانگونه که قبلا نیز ذکر شد، هویت اصلی این سوار مشخص نیست و نظرات گوناگونی در مورد آن ذکر شده است. برخی از تاریخ‌نویسان و جغرافی‌دانان از جمله ابن فقیه، ابن رسته، ابودلف، مسعودی و یاقوت، آن را متعلق به خسروپرویز دانسته که روی اسب مشهور و محبوب خود، شبدیز، مشاهده می‌شود.

به راستی بناهای تاریخی مثل طاق بستان که ارزش معماری و تاریخی بی نظیری دارندو هرگوشه آن سرگذشتی از پیشینیان را بیان می کند از اهمیت زیادی برخوردار است و بایددر شناخت و نگهداری آن کوشید؛ با راهدون همراه بشید تا جاذبه های تاریخی بیشتری را بشناسید.